ŁUKASZOWCY. TROPEM DAWNYCH MISTRZÓW

ŁUKASZOWCY. TROPEM DAWNYCH MISTRZÓW

cykl trzech wykładów online

w poniedziałki godz.20.00

17 kwietnia-24 kwietnia- 8 maja 2023

opowiada PAWEŁ BIEŃ

„Pierwsza wystawa Bractwa św. Łukasza w roku 1928 była objawieniem szeregu niewątpliwych talentów, zapoznała nas z kilkoma indywidualnościami malarskimi bardziej zdecydowanymi oraz kilkoma rysującymi się mniej jasno – relacjonował na łamach „Robotnika” w lutym 1932 roku niezastąpiony Mieczysław Wallis. Po paru latach krytyka dostrzegała już „niebezpieczeństwa przedwczesnego zmanierowania”, czy obawy były słuszne?

Na tle rodzącej się malarskiej awangardy lat 20. XX wieku, w sztuce polskiej nie brakowało ugrupowań bardziej zachowawczych; o ile członkowie „Rytmu” tradycję utożsamiali często z folklorem lub szukali ponadczasowej formuły estetycznej w neoklasycyzmie, o tyle członkowie Bractwa św. Łukasza odnosili się do dawnych mistrzów. Echa Holbeina, Rembrandta, czy tzw. „małych mistrzów” holenderskich tlą się zachwycających warsztatową biegłością obrazach uczniów prof. Pruszkowskiego. Zapraszam na cykl trzech spotkań poświęconych Łukaszowcom.

O indywidualnościach „zdecydowanych” i „rysujących się mniej jasno” wśród gęstwy malarskich dialogów nie tylko z mistrzami XVI i XVII wieku Paweł Bień opowie podczas cyklu kwietniowych spotkań.

Janusz Podski, „Zochna”. ok 1930, Muzeum Narodowe w Warszawie

Ludzie

17 kwietnia godz. 20:00

Czytelnicy „Robotnika” mogli w 1932 roku wyczytać, że „Gotard […] z pasją i niesamowitą precyzją, z jakimś odpychająco-porywającym weryzmem przedstawia brzydotę i starość”. Łączenie dosadnego, niekiedy wręcz okrutnego w swojej szczerości realizmu i zachwycającej biegłości warsztatowej cechuje nie tylko prace Jana Gotarda.

Podczas pierwszego spotkania poświęconego Łukaszowcom przyjrzymy się obrazom, za główny temat stawiającym człowieka. A o tym, jak szeroką malarską definicję ma człowiek w malarstwie członków Bractwa świadczą wytworne damy pędzla Eliasza Kanarka, ubogie kwiaciarki Czesława Wdowiszewskiego, tajemnicze modelki Bolesława Cybisa, studia Japonek, Żydów i słynny „Pijak” Jana Gotarda.

Jan Gotard, „Pijak”, ok. 1928, Muzeum Narodowe w Warszawie

Miejsca

24 kwietnia, godz. 20:00

Historia Łukaszowców ściśle związana jest z nadwiślańskim Kazimierzem, do którego członkowie Bractwa wielokrotnie powracali. Nie dziwi zatem fakt, że urokliwe miasteczko stało się tematem licznych ich obrazów, a malownicze zabytki rozsiane w pagórkowatym pejzażu przez dłuższy czas nie nudziły się artystom.

Na płótnach Łukaszowców pojawiają się jednak również miejsca zdecydowanie od Kazimierza odległe. Wychowankowie Pruszkowskiego malowali warszawską starówkę, paryski Łuk Triumfalny, sielskie pola Lubelszczyzny i Prowansji. Kiedy jedni z nich w zimowych pejzażach nawiązywali do Breughela, inni zafascynowali się kolarskim peletonem mknącym przez senną wieś.

Teresa Roszkowska,”Zima”, 1938, Muzeum Narodowe w Warszawie

Zdarzenia

8 maja 2023, godz. 20:00

Nawiązując do dawnych mistrzów, Łukaszowcy nie stronili bynajmniej od rozbudowanych, wielopostaciowych kompozycji. Czasami były to przesycone mistycznym światłem obrazy religijne lub skomplikowane i niejednoznaczne malarskie metafory. Na pohybel awangardzie wracali do tematów z historii Polski oraz mitologii, ale bodaj najciekawsze efekty osiągali, próbując swoim przesiąkniętym tradycją językiem plastycznym opowiedzieć o współczesności.

Wśród prac Łukaszowców nie zabrakło więc obrazów odnoszących się do traumy I wojny światowej czy bogatego kawiarnianego życia lat 20, sąsiadujących w dossier członków Bractwa z ponadczasowymi wątkami chociażby macierzyństwa.

Stefan Płużański, „Kawiarnia”, 1934, Muzeum Narodowe w Warszawie

PROWADZĄCY: PAWEŁ BIEŃ

Poeta, historyk sztuki, kulturoznawca, muzealnik i publicysta. Autor książki poetyckiej „Światłoczułość” (Łódź 2021) kilkudziesięciu tekstów popularno-naukowych, relacji z muzealnych podróży, programów towarzyszących wystawom, popularyzatorskich materiałów wideo i podcastów. Adiunkt w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Ukończył z wyróżnieniem Międzyobszarowe Indywidualne Studia Humanistyczne i Społeczne na uniwersytetach Wrocławskim (2016) i Warszawskim (2018). Regularnie publikuje teksty o malarstwie na portalu NiezłaSztuka.net, prowadzi autorski cykl „Słuchanie obrazów” w „Ruchu Muzycznym”, na łamach kwartalnika „Karkonosze” od siedmiu lat pisze o kulturze Sudetów Zachodnich.

Wygłaszał wykłady na zaproszenie m.in. Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Muzeum Narodowego w Warszawie, warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina oraz Biur Wystaw Artystycznych i licznych fundacji.