JEDNOROŻEC, MANDRAGORA I CZTERY TEMPERAMENTY  |

JEDNOROŻEC, MANDRAGORA I CZTERY TEMPERAMENTY – 

– czyli opowieść o średniowiecznej wizji natury oraz o symbolice roślin i zwierząt w sztuce wieków średnich.

3 wykłady online  3-17 kwietnia 2025

czwartki godz. 20.00

opowiada DR MAGDALENA ŁANUSZKA

Pieski i kotki, zioła na każdą dolegliwość, przepisy na dietę idealną, horoskop – to tematy najpopularniejszych filmików z Internetu. A tymczasem… wszystko już było w średniowieczu!  Po wykładzie o SMOKACH dr Magdalena Łanuszka zaprasza na cykl 3 wykładów o średniowiecznej wizji NATURY: o zwierzętach (innych niż smoki), o roślinach i o zodiaku w sztuce średniowiecznej, a także o ówczesnej koncepcji zdrowego życia.

3 kwietnia – Jak się łapie jednorożca?

W sztuce średniowiecznej, zarówno świeckiej jak i sakralnej, znajdziemy mnóstwo zwierząt, tych rzeczywistych i tych fantastycznych. Są koty wylizujące się pod ogonem, są jeże wspinające się na winorośl, ale są też gryfy porywające woły, czy tajemnicze bonnacony, strzelające na odległość toksycznymi odchodami. Pierwszy wykład w cyklu będzie poświęcony zwierzętom w średniowiecznej sztuce: które z nich symbolizowały Chrystusa, a które diabła, jakie zwierzęta były atrybutami różnych świętych i wreszcie jak (i po co) poluje się na jednorożca?

W ramach pierwszego wykładu z cyklu pokazane zostaną m.in. takie dzieła sztuki jak: bogato dekorowany dwunastowieczny Bestiariusz z Aberdeen; trzynastowieczny Mszał z kolekcji Biblioteki Czartoryskich (Muzeum Narodowe w Krakowie), w którym w miniaturze z Ukrzyżowaniem pojawił się pelikan oraz lew; czy też piętnastowieczny Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem (Muzeum Narodowe w Warszawie).

10 kwietnia Jak się zrywa mandragorę?

Nie tylko zwierzęta, ale i rośliny były niezwykle ważnymi symbolami w średniowiecznej sztuce. Kwiaty miały swoje znaczenia, zaś zioła były bardzo popularnymi lekarstwami. Słuchacze drugiego wykładu w cyklu dowiedzą się m.in. dlaczego Madonnę przedstawiano czasem z różą, czasem z goździkiem, a czasem z poziomką czy nawet dmuchawcem; jakie ilustracje znajdziemy w średniowiecznych herbariach, czyli traktatach o ziołach, i wreszcie – co się stanie, jeśli usłyszymy krzyk tajemniczego korzenia mandragory?

W ramach drugiego wykładu z cyklu pokazane zostaną m.in. takie dzieła sztuki jak miniatury z dwunastowiecznego rękopisu poświęconego ziołom (ze zbiorów British Library w Londynie), późnogotyckie małopolskie obrazy Madonny z poziomką i Madonny z dmuchawcem, czy też piętnastowieczne grafiki ukazujące kochanków w ogrodzie. 

  2.    3.

17 kwietnia  Jaki jest twój temperament i co z tego wynika?

Zioła w średniowieczu traktowano jako znakomite leki, a także ze zwierząt tworzono medykamenty. Do pełnego zdrowia potrzebna była jednak równowaga wielu aspektów – człowiek postrzegany jako mikrokosmos podlegał wpływom planet, z nimi zaś powiązane były znaki zodiaku. Cztery żywioły i cztery pory roku miały swoje właściwości, którym odpowiadały właściwości czterech ludzkich temperamentów, wpływające m.in. na podatność na określone choroby. Uzupełnieniem wykładów o zwierzętach i o roślinach będzie ostatni w cyklu wykład, prezentujący średniowieczne przedstawienia znaków zodiaku, a także poradniki zdrowego stylu życia, z których dowiemy się na przykład jakiego wina lepiej nie podawać dzieciom, oraz komu może szkodzić stosunek seksualny.

1   2   3

1. Człowiek zodiakalny, Bardzo Bogate Godzinki Księcia de Berry, Bracia Limbourg, 1411-1416, Musée Condé w Chantilly, MS 65

2. Miniatura ilustrująca wino z rękopisu Albucasis. Observations sur la nature …, etc. („Tacuinum Sanitatis”), Italia, pocz. XV w., Bibliothèque nationale de France w Paryżu, NAL 1673

3. Dzieci Wenus – Źródło Wiecznej Młodości miniatura z rękopisu „De Sphaera”, 3 ćw. XV w., Biblioteca Estense w Modenie

W ramach trzeciego wykładu z cyklu pokazane zostaną m.in. takie dzieła sztuki jak kalendarz z piętnastowiecznego rękopisu Bardzo Bogatych Godzinek Księcia de Berry, ilustracje traktatu „Tacuinum Sanitatis” z kolekcji Bibliothèque nationale de France, czy też przedstawienia Dzieci Planet z rękopisu „De Sphaera”, z Biblioteca Estense w Modenie.

KUP KARNET